Het leven in de páramo

Water in de Andes komt vaak uit de páramo. De páramo zijn bijzondere ecosystemen die je vindt op hoogtes vanaf ongeveer 3000 meter in de Andes. Ze werken als een soort spons – ze houden water vast, filtreren het, en laten het daarna geleidelijk `los´. Hierdoor vormen zich kleine waterstroompjes, die later de rivieren vormen waarvan vele mensen afhankelijk zijn. Er is steeds meer bewustzijn voor het conserveren van deze waterbronnen, onder andere door het toenemende aantal mensen in de steden, dat afhankelijk is voor zijn drinkwater uit de páramo en door de constructie van meer en meer irrigatiesystemen op het platteland. In de páramo vind je buiten de verschillende bijzondere soorten dieren en planten vaak een aantal families die leven van de landbouw en veehouderij. Het leven hier is zwaar, niet alleen door de kou maar ook door de armoede. De families werken hard om wat zuivel, groentes, of granen te produceren op hun steile stukjes land. Echter is met name het laten grazen van vee schadelijk voor de páramo ecosystemen, omdat het de capaciteit om water vast te houden en los te laten verminderd. Dit is een probleem voor de mensen die afhankelijk zijn van de watertoevoer uit de páramo, al helemaal nu het ook nog steeds droger is door het gebrek aan regen de afgelopen periode.

Om deze redenen zijn er in veel páramo projecten te vinden die zich focussen op het beschermen van deze waterbronnen. Vaak bieden de staat of NGOs hierin steun: ze bieden financiële prikkels om een deel van de páramo te beschermen, wat betekent dat vee of landbouw er verboden is, of ze ondersteunen families met het verbeteren van de veehouderij en landbouw in de lagergelegen gebieden waardoor ze hun vee (hopelijk) niet meer laten grazen in de hoger gelegen páramo. Ook zijn er projecten die alpacas introduceren, omdat deze dieren de páramo niet schaden en ze alternatieve bronnen van inkomsten kunnen vormen voor de families door de productie van alpacawol en mest. Van de alpacawol kunnen vrouwen sjaals, mutsen, wanten, truien, en poncho’s maken en later verkopen.

Voor mijn onderzoek mocht ik een tijdje verblijven bij een familie in de páramo van Guarguallá. Sinds een aantal families het land kochten van een hacienda in 1993, zijn er vele initiatieven geweest om de páramo te beschermen. Met de steun van verschillende NGOs en de staat houden ze hier nu alpacas in de páramo en is een deel beschermd gebied. Verder worden er met name koeien gehouden in de lagergelegen gebieden. Tijdens mijn tijd in de páramo, mocht ik mijn familie meehelpen met het melken van de koeien, het voeren van de varkens, het bereiden van eten, en het onderhouden van de páramo. Elke maand organiseren ze een minga, een dag waarop de gemeenschap samenkomt om een bepaalde taak te doen. Dit keer was dat het los hakken en verzamelen van alpacamest, dat later verkocht wordt als mest voor het land. We werkten van acht uur ’s ochtends tot vier uur ’s middags, en dat was behoorlijk vermoeiend! Ik realiseer me hier meer en meer hoeveel geluk we hebben met alle technologie in het Westen, die ons zoveel werk uit handen nemen. Hier gaat namelijk nog bijna alles met de hand, maar het mooie hiervan is wel dat `de gemeenschap´ nog veel belangrijker is. Wanneer er iets gedaan moet worden, komen de mensen samen om elkaar te helpen. Dit is toch wel een beetje anders dan in onze al meer `geïndividualiseerde´ wereld!

Hoewel de families dus veel moeite doen om te waterbronnen te beschermen, voelen sommige zich vergeten door de mensen die van het water uit deze páramo profiteren in de lagergelegen gebieden. Sinds de constructie van het irrigatiesysteem tussen Guarguallá en Licto, kunnen de boeren in de lagergelegen gebieden veel meer produceren en zijn de levensomstandigheden behoorlijk verbeterd. In het verleden ontvingen de families in de páramo een aantal keer voedsel als `bedankje´ voor het beschermen van de waterbronnen. Echter zijn deze banden in de loop van de jaren verdwenen, en heerst er frustratie in de páramo over een gebrek aan erkenning en waardering voor hun werk. Gedurende mijn tijd hier onderzoek ik voor mijn thesis of en op welke manier deze banden hersteld zouden kunnen worden. Over een paar weken komt het irrigatiebestuur uit Licto voor het eerst langs in de páramo om te zien waar hun water vandaan komt en hoe de páramo beschermd wordt. Zou dit een eerste stapje in de goede richting zijn?